in het kader van ‘Het verhaal van Overijssel’

St. Noabers van ’n Oalen Griezen, Hellendoorn

 

a.      Herstelwerkzaamheden aan de klokken

Medio 2021 zijn de klokken van ’n Oalen Griezen gerestaureerd. Dat is gebeurd in nauw overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Onder begeleiding van Henk de Vries van TIBIAE Adviesbureau te Groningen waren Daelmans Klokken & Uurwerken te Lierop, Glockengiesserei Grassmayr te Innsbruck, Hanzebouw B.V. te Zwolle en Constructiebedrijf De Prouw B.V. te Bunnik bij het project betrokken. De klokken zijn opnieuw opgelast en de klepels zijn vervangen; de luidwijze is teruggebracht naar de oorspronkelijke: de klokken hangen nu niet meer aan krukassen, maar aan rechte assen. Tevens werd de klokkenstoel ingrijpend gerestaureerd en deugdelijk bevestigd aan de onderliggende balklaag. Op een aantal cruciale punten werd de klokkenstoel versterkt.

            Met behulp van een hydraulische kraan zijn de klokken uit de toren verwijderd en later weer teruggeplaatst. Dat gebeurde beide keren onder grote publieke belangstelling, Bij de terugplaatsing was gedeputeerde Roy de Witte betrokken.

 

 

b.      Herstelwerkzaamheden grafstenen

 

Medio 2021 zijn 19 grafstenen (2 extra, zonder meerkosten) op ’t Oale Karkhof gerestaureerd. Tevens is deel West van de begraafplaats opnieuw ingericht, met reliëf. De wandelpaden zijn voorzien van een Graustabiel toplaag. Op 8 december 2021 zijn door de leerlingen van groep 7 van basisschool De Es twee treurbeuken en een acacia geplant. Tevens zijn 4.700 stinsenplanten gepoot. De genoemde werkzaamheden zijn uitgevoerd overeenkomstig een advies van Het Oversticht. Overigens heeft dit deel van het project tot gevolg gehad dat het onderhoud aan ’t Oale Karkhof een nieuwe impuls gekregen heeft. De gemeente Hellendoorn heeft in volle vaart achterstallig onderhoud gepleegd, er zijn wadi’s aangelegd om wateroverlast in de toekomst te voorkomen.

  

 

c.       Herinrichting toren voor tentoonstelling archeologische vondsten

 

Op 17 november 2021 is de altaarsteen vanuit de pastorietuin Dorpsstraat 41 in de toren van ’n Oalen Griezen getransporteerd. Daarna is de stilteplek aldaar ingericht. In dezelfde maand is er een vitrinekast geplaatst. Die is in december 2021 ingericht. Er zijn archeologische vondsten tentoongesteld en er zijn foto’s van bijzondere objecten (de romaanse doopvont, de avondmaalsbekers) te bewonderen. In de laden van de vitrine zijn panelen te zien met informatie over de bouwgeschiedenis van de kerk, over de archeologische opgravingen in de jaren 1961/1962 en over de restauratie van de klokken en de klokkenstoel in 2021. Tevens zijn tal van historische foto’s van zowel het exterieur als het interieur van de kerk te bekijken.

 

d.      Lezingen over de bouwgeschiedenis van de kerk

  

Er is een PowerPointpresentatie gemaakt over de bouwgeschiedenis van de kerk. Het was de bedoeling dat die op 29 december 2021 tijdens een open dag doorlopend zou worden getoond, maar vanwege de coronasituatie is dat uitgesteld. Ook bij andere gelegenheden zal de presentatie getoond worden. Een hand-out ervan is omgebouwd tot instructie aan de gidsen.

 

 

e.       Uitgifte boek ‘Rondom ’n Oalen Griezen’

 

Nadat Jan Podt en dr. Jan Dirk Wassenaar op 25 september 2021 op het Schrijversfestival te Nijverdal een preview van Rondom ’n Oalen Griezen hadden gegeven, werd het boek op vrijdag 12 november 2021 in aanwezigheid van zo’n honderd belangstellenden gepresenteerd, uiteraard in ’n Oalen Griezen. Het betreft een rijk geïllustreerde uitgave in hardcover; formaat: 21 x 28 cm.; aantal pagina’s: 207; de verkoopprijs: tot en met 12 november € 15,00, sindsdien € 17,50. Het boek telt elf hoofdstukken. Vier daarvan zijn geschreven door drs. Evelyn Ligtenberg, twee door Paul Janse en vijf door dr. Jan Dirk Wassenaar, die ook de redactie gevoerd heeft. Jan Podt heeft veel foto’s geleverd en de beeldredactie gevoerd. Vormgever was Bert Jansen van Indigo Grafische Producties. Uitgever was Uutgeverieje ‘n Boaken te Nijverdal.

Tijdens de bijeenkomst vertelde dr. Jan Dirk Wassenaar over de inhoud van Rondom ’n Oalen Griezen, drs. Evelyn Ligtenberg – in het Helders dialect – over de verhouding tussen de adel en de kerk in Hellendoorn. Een gelegenheidskoor zong het gedicht ‘De oale karke’ van streektaaldichteres Johanna van Buren en ‘Het mirakel van Hellendoorn’.

Het eerste exemplaar van Rondom ’n Oalen Griezen werd door Frits Korver van Uutgeverieje ’n Boaken overhandigd aan gedeputeerde Roy de Witte.

Van het boek zijn 650 exemplaren gedrukt. De ongeveer 180 donateurs van de St. Noabers van ’n Oalen Griezen hebben allemaal een exemplaar cadeau gekregen.

   

f.        Organiseren bijeenkomst over het vervaardigen en luiden van klokken

 

Op 20 oktober 2021 is in ’n Oalen Griezen een bijeenkomst over de klokken van de kerk. Conservator Klok Rainer Schütte van Museum Klok & Peel te Asten verzorgde een presentatie over ‘het gieten van klokken vroeger en nu’, Jan Podt en Tineke van Buren over de klokken van ’n Oalen Griezen. De bijeenkomst werd door ongeveer zestig belangstellenden bijgewoond.

 

    

g.      Organiseren bezichtiging en presentatie na herstel grafstenen

 

In verband met de coronasituatie kon ‘bezichtiging en presentatie na herstel grafstenen’ nog niet georganiseerd worden. Het is de bedoeling om dat in 2022 alsnog te doen.

 

 

h.      Organiseren tentoonstelling rondom het thema ‘begraven’

 

In het baarhuisje op ’t Oale Karkhof is een tentoonstelling over begraven ingericht. Verder is de basisscholen in Hellendoorn een geschiedenisles over de geschiedenis van het begraven in het dorp aangeboden op een in overleg te bepalen datum. Ten slotte: er is een informatiebord bij de ingang van ’t Oale Karkhof in de maak.

 

i.        Uitgifte brochure

 

Er is een brochure ontwikkeld om ’n Oalen Griezen onder de aandacht te brengen van toeristen en andere gasten in de omgeving. Dat is gedaan in samenwerking met Van Vree Communicatie te Nijverdal. De brochure is een visueel aantrekkelijke uitgave. Uiteraard staat de kerk daarin centraal, maar er wordt ook een link met ’t Oale Karkhof gelegd. Het was de bedoeling om de brochure tijdens de open dag op 29 december publiekelijk te presenteren, maar vanwege de coronasituatie is dat niet doorgegaan. De brochures liggen al wel in de kerk. Verder hebben ze elders in het dorp een plaats gekregen, zoals in het VVV-kantoor, in museum Erve Hofman, in de supermarkt en bij de recepties van de recreatieparken in de omgeving van Hellendoorn.

 Er is in overleg met de stichting ’t Oale Karkhof een brochure voor ’t Oale Karkhof ontwikkeld, eveneens in samenwerking met Van Vree Communicatie. Hierin is de beknopte geschiedenis van de begraafplaats te lezen en de link wordt gelegd met ’n Oalen Griezen. Ook deze brochure wordt breed verspreid.

 

 

j.        Verzorgen rondleidingen

 

Jaarlijks worden honderden mensen in ’n Oalen Griezen rondgeleid. In de zomermaanden is de kerk op dinsdag en donderdag op vaste tijden open, dan is er ook altijd een gids aanwezig. Voor speciale open dagen zoals monumentendag is een powerpointpresentatie ontwikkeld over de geschiedenis van de kerk. Uiteraard wordt aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van de gidsen, bij voorkeur in combinatie met kennis over ’t Oale Karkhof, zodat ook daar rondleidingen kunnen worden aangeboden.

 

k.      Digitaal aanbieden van rondleidingen

 

Er zijn wandelroutes rondom en in de kerk ontwikkeld. De routes en de toelichtingen zijn door middel van de app izi.TRAVEL toegankelijk, alsook via de QR-code. Ze zijn ook thuis af te spelen en te volgen. De app is eenvoudig te downloaden op alle types smartphone en is bovendien geheel gratis.

 

l.        Ontwikkelen lesbrief

 

Er is een lesbrief over ’n Oalen Griezen ontwikkeld als educatief programma voor kinderen. Deze is ook in samenwerking met Van Vree Communicatie tot stand gekomen. In de brief wordt de geschiedenis van de kerk onder de aandacht gebracht. Kinderen kunnen ook in het gezamenlijke verband van hun groep van school een spannend bezoek aan de kerk brengen en zelfstandig antwoorden op vragen in de brief zoeken en noteren. Deskundige gidsen kunnen toelichting verzorgen. Ook kunnen kinderen de toren beklimmen en de klokken bekijken. Het is de bedoeling dat de brief elk jaar bij de scholen onder de aandacht wordt gebracht.

Op 13 december is aan twee klassen, na elkaar, een rondleiding in en bij de kerk gegeven aan de hand van de lesbrief. Met veel enthousiasme zijn de kinderen er mee bezig geweest.

 

 

 

m.    Diverse communicatie activiteiten

 

Het project ‘Rondom ’n Oalen Griezen’ heeft veel publiciteit gehad, namelijk in:

 

-          Twents Volksblad, 13 oktober 2020: ‘We willen klokken wel blijven luiden’

-          Tubantia, 14 april 2021: ‘Restauratie kerkklokken en Oale Karkhof’

-          Tubantia, 10 juni 2021: ‘Monumentale kerkklokken op weg naar Oostenrijk’

-          Uitzending RTVOost, 9 juni en 13 juni 2021

-          Reformatorisch Dagblad, 11 juni 2021: ‘Hellendoornse klokken’

-          Uitzending HOI-tv, 11, 12 en 13 juni 2021

-          Twents Volksblad, 15 juni 2021: ‘’n Oalen Griezen zwijgt voorlopig als het graf’

-          De week van Hellendoorn en Nijverdal, 16 juni 2021: ‘Restauratie zerken en herindeling op ’t Oale Karkhof’

-          Tubantia, 12 oktober 2021: ‘Kerkklokken beieren vanaf maandag weer in ’n Oalen Griezen’

-          De week van Hellendoorn en Nijverdal, 12 oktober 2021: ‘‘Thuiskomst’ klokken van ’n Oalen Griezen’

-          Hart van Hellendoorn-Nijverdal, 15 oktober 2021: ‘Klokken komen weer thuis’

-          Tubantia, 19 oktober 2021: ‘Klokken van ’n Oalen Griezen zijn weer thuis’

-          Hart van Hellendoorn-Nijverdal, 22 oktober 2021: ‘Het is weer gedaan met onze rust’

-          Uitzending HOI-radio, 23 oktober 2021

-          Website classispredikant PKN ds. Klaas van der Kamp, 13 november 2021

-          De week van Hellendoorn en Nijverdal, 17 november 2021: ‘Eerste exemplaar boek ‘Rondom ’n Oalen Griezen’ uitgereikt’

-          Reformatorisch Dagblad, 17 november 2021: ‘Boek over dorpskerk ’n Oalen Griezen in Hellendoorn’

-          Hart van Hellendoorn-Nijverdal, 19 november 2021: ‘Niet spotten met andermans geloof’

-          Website classispredikant PKN ds. Klaas van der Kamp, 19 november 2021

-          Tubantia, 20 november 2021: ‘Eeuwenoude, gewijde altaarsteen is geen drempel meer, maar verheven tot tafel’

-          Gezamenlijk Zondagsblad voor Drenthe, Overijssel en Flevoland, 28 november 2021: ‘Rondom ’n Oalen Griezen’

-          Confessioneel-Credo, ‘Eerherstel voor de altaarsteen van Hellendoorn’, 9 december 2021

-          De week van Hellendoorn en Nijverdal, 15 december 2021: ‘Doorgeven van cultureel erfgoed aan de jeugd geweldig belangrijk’

-          Gezamenlijk Zondagsblad voor Drenthe, Overijssel en Flevoland, 19 december 2021: ‘Eerherstel altaarsteen Hellendoorn’

-          Reformatorisch Dagblad, 23 december 2021: ‘Rondom ’n Oalen Griezen in Hellendoorn’

-          Tubantia, 24 december 2021: ‘Subsidie voor ’n Oalen Griezen’

-          Kerkbeheer, januari 2022: ‘Eerherstel voor de altaarsteen van Hellendoorn’

-          Kerkbeheer, januari 2022: ‘Rondom ’n Oalen Griezen’

-          De week van Hellendoorn en Nijverdal, 19 januari 2022: ‘Beter laat dan nooit; nog even duizend bollen poten’

  

Financiële en kwalitatieve verantwoording

 

Bij dit verslag zijn twee bijlagen inzake de financiering van het project ‘Rondom ’n Oalen Griezen’ gevoegd. Ter toelichting het volgende. De werkzaamheden zijn uitgevoerd overeenkomstig het verslag. De gemaakte kosten zijn ter vergelijking afgezet tegen de ingediende begroting. De wekelijk gemaakte kosten wijken daar niet substantieel van af, behalve bij de post ‘Herstelwerkzaamheden aan de klokken’. Hiervoor zijn een aantal oorzaken aan te wijzen. Tijdens de restauratiewerkzaamheden aan de klokken bij Glockengiesserei Grassmayr te Innsbruck bleek dat bij de uurwerkklok de kroon ernstig beschadigd was, waardoor deze opnieuw moest worden opgelast. Tevens werd duidelijk dat bij de Van Wou klok latent een scheur aanwezig was, die hersteld diende te worden. Ook moesten de moederklok en het uurslagwerk met bijbehoren worden vernieuwd. De totale bijdrage van de Stichting Noabers van ’n Oalen Griezen was begroot op € 15.342,66. In werkelijkheid is dit € 18.929,68 geworden. Zie daarvoor de bijlage ‘Toelichting op financiële verantwoording’. (Alle in de begroting genoemde bedragen zijn incl. BTW.) In de bijlage ‘Het verhaal van Overijssel financiële verantwoording bijlage’ zijn alle betalingen vermeld. Desgewenst sturen wij u kopieën van de rekeningen toe.

Uit oogpunt van kwaliteitsborging zijn de adviseurs Henk de Vries van TIBIAE Adviesbureau te Groningen en André de Prouw van Constructiebedrijf De Prouw B.V. te Bunnik bij de uitvoering van de werkzaamheden betrokken geweest. Zij hebben allebei rapporten opgesteld. Desgewenst sturen wij u ook daarvan kopieën toe.